Üstad Prof. Dr. Ata Terzibaşı Irak Türkmen Kültürü Dekanı (Çeviri)

O, Irak Türkmen Kültür ve Edebiyatı öncülerinden biridir. Kerkük tarihi, folkloru, dil bilimi ve edebiyat tarihi konusunda uzman olan Ata Terzibaşı, Kerkük kültürünü, tarihin farklı aşamalarında belgelemiştir. Adı, her yere  ün salmış  orta dereceli yazılarıyla  Vasat (orta) edebiyatçılar arasında yer almıştır. O, hukuk ile edebiyatı, dil bilgisi ile tarihi, folkloru Arapça ve Türkçe ile birleştirmiştir.

Ata Terzibaşı, Kerkük’ün Beryadi Mahallesi’nde, 14.11.1924 tarihinde doğmuştur. Baba adı , Ömeroğlu Molla Abdullatif, dedesi Abdurrahmanoğlu Ahmed Terzibaşı’dır.

Daha, küçük yaşlarında Kur’an-ı Kerim’i  ezberlemiş, Türkçe yazılı mevlit ve inşa kitaplarını okuyarak tamamlamıştır. İlkokul tahsilini  Kale Merkez İlkokulu’nda , orta ve lise  tahsilini de   Kerkük’te tamamlamıştır. Daha sonra Bağdat Hukuk Fakültesi’ne kaydını yaptıran üstat Ata, 1950 yılında aynı okuldan mezun olmuştur. Barolar Birliği’ne bağlı olarak  çalışan  üstat, 2002 yılına kadar serbest avukatlık mesleğini icra etmiş, 1955 yılında da Kerkük Avukatlar Birliği Başkanlığı yapmıştır.

Terzibaşı, daha çocukluk yıllarında araştırmaya başlamış, son yüzyılın kırklı yıllarında Hukuk Fakültesi öğrencisiyken araştırmalar yapmış, makaleler ve kitaplar hazırlamıştır.  İlk denemeleri  Arapça yayınlanan gazete ve dergilerde yer aldı. İlk makalesi ise,  Kerkük Köprüsü başlığı   adı altında  25.04.1946  tarihli  Bağdat Cihat Gazetesi’nde yayınlandı. Ayrıca makaleleri Şura  ve  Bağdat Çağrısı gazetelerinde de yayınlandı. Üstat Ata, ellili yıllarda Mısır  er-Risale Gazetesi, Lübnan el-Edip Gazetesi, Suriye el-Hadis gazetelerine röportajlar verdi.

1954 yılında ise Arapça ve Türkçe yayınlanan  Ceridet el-Afak gazetesi genel yayın yönetmeni olarak atandı. Bu vesile ile Kerkük halkına, gazeteci kişiliğini ortaya koyma fırsatı bulmuş oldu. Aynı zamanda  gazeteye genel yayın yönetmeni olarak atanması onun yaratıcılık ruhunu da ortaya koymuş oldu. Aynı yıl içerisinde bir grup öğretmenin çıkardığı Yeni Kültür Gazetesi’nin yönetiminde yer aldı.

 Yazar,  ilk sayısı 1958 Eylül (23) ayı Kerkük’te çıkartılan Arapça ve Türkçe olarak yayınlanan Ceridet el-Beşir  gazetesi Türkçe bölümü editörlüğünü yapmıştır.

Kitapları hiç bir araştırmacının, tarihçinin vazgeçmediği kitaplar arasında yer aldı. Farklı konularda ve farklı alanlarda kaleme aldığı Arapça ve Türkçe makaleleri ise yerel kültürün, edebiyatın merkezini oluşturuyordu. Kerkük’ün ortasından geçen Hassa Suyu karşısında, Mecidiye Gazinosu yakınlarında bulunan bürosu, erdemlilerin buluştuğu mekan haline gelmişti. Edebiyatçılar, şairler, araştırmacılar, yazarlar ve mütefekkirler burada bir araya gelirdi.

 Övülmekten hoşlanmazdı,  hatta korkardı. Hiç kimseden bir karşılık ve teşekkür beklentisi de yoktu, şöhret peşinde de koşmazdı ve hiçbir meydana şöhret için dalmazdı. Bu nedenle genel anlamıyla hiçbir zaman  basında ön saflarda yer almaya önem vermedi ve basının kendisini övmesine, şöhret kapılarını aramaya yeltenmedi. Yazar , kameralardan uzak bir hayat yaşadı, bu nedenle  farklı zamanlarda farklı   gazetecilerden  gelen reklam amaçlı röportajları reddetti. Ülkenin, yani Irak’ın ne içinde ne de dışında bir ödül törenine de katılmadı. Hatta kendisinden alıntı yapıp, kendi adını not düşmeyenleri bile kendi haline bırakmıştır. Ama onun yazılarının altına kendi adlarını yazanlara da şöyle seslendi : ‘’ Benim yazdıklarım, benim hakkımdır, dilediğim gibi kullanırım. Benim bilgim olmadan benim yazılarımı kullanan, hakkımı yiyen ise ona domuzun eti gibi haram olsun. ‘’

Üstat Ata Terzibaşı, ülkesinin içinde ve dışında madalyalar almıştır. Bu madalyaların sonuncusu ise Türkmen Kültürü için sergilediği başarılarından dolayı Azerbaycan Faktör Üniversitesi’nin 2007 yılında verdiği fahri doktoraydı.  O, bir açıklamasında şöyle diyor : ‘’ Ben bu unvanı ömrümde hiç bir zaman kullanmayacağım.  (Tabi bunu alçak gönüllü olmasına binaen söylüyordu) Yine Irak Türkmenleri tarafından, Dünya Türkmenleri’ne hizmetinden dolayı hizmet ödülü veriliyor.

Üstat, kelime yapısına işlediği ince  dokumasıyla, kendine özgü oluşturduğu ekolüyle hayatının büyük bir kısmını ilmi araştırmalara ve kitap telifine adamış, özellikle son altı yılda daha çok araştırmalara yönelmiştir. O, Kerkük  şehrini ilgilendiren her şeyi yazmaya çalışmıştır. Edebiyat, kültür, tarih ve sanatla ilgili en  derli kitapları kaleme almaya çalışmıştır.

Allame Ata Terzibaşı, 1964 yılında   Ankara Türk Dili Kurumu’na koruyucu üye olarak seçilmiş olup, 1994 yılı Azerbaycan Yazar ve Edebiyatçılar Birliği  üyesi olarak tayin edilmiştir. 1999 yılında ise Ankara Türk Dil Kurumu’na şeref üyesi seçilmiştir. Aynı zamanda ilmi kariyerine binaen bir çok kültürel, dilsel ve folklorik  panel, seminer ve festivale konuşmacı olarak davet edilmiştir.

1- Bağdat’ta kurulan Irak Arap Müziği Konferansı (1964) üyeliği yapmış,  yazar, bu konferansta  Yöresel Kerkük Makamları adı altında bir araştırma sunmuştur.

2- Uluslararası Türk Folkloru Ankara Konferansı’na katılmıştır. (1973)

3- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dilleri Bölümü’nün gerçekleştirdiği uluslararası konferansa katılmıştır ( Ekim 1973)

4- İstanbul Üniversitesi’nin gerçekleştirdiği İkinci Uluslararası  Türk Bayrakları (Öncüler) Konferansı’na katılmıştır. (1976)

5- Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Uluslararası Türk Folkloru Konferansı’na davet edilmiştir. Aynı zamanda Türkiye Ansiklopedisi Alkoraat Bölümü yıl 1971 , Irak Türkleri 1971, Abdurrezzak  Nurs Kerküklü 1977 , Osman Nurs 1977 bölümlerinin hazırlanmasına katılmıştır. Üstat Ata, Irak’taki dergi ve gazetelerde makaleleri yayınlandığı ilk günden beri gerçek ismini gizlemiştir. Yaklaşık on sekiz  farklı müstear adla yazıların altına imza atmıştır. Onlardan bazıları :  At, Muakkip, Adsız, Nahvi, Ömerzade Allahverdi, Mecit Türga Kul

Evinde gerçekleşen ilim meclisleri,  ya eski dostlar,  ya da tez araştırmaları için gelen  yüksek lisans veya doktora öğrencilerinden oluşurdu. Çoğu kez, edebiyatçılar, şairler ve yazarlar onunla istişare etmek için evine gelirdi.   Birçok alanda kitap kaleme alan üstat Ata’nın yaklaşık otuz beş kitabı yayına alınmış ve basılmıştır. Edebiyat, kültür, sanat, şiir eleştirileri, tarih eleştirileri , edebiyat tarihi, medeniyet tarihi vs. Arapça ve Türkçe olarak basılan bazı kitapları şunlardır :

1- Yeterli Yorumlar Üzerine Yorumlar / Bağdat, 1954 (Arapça)  ( تعليقات علي التعليقات  الوافية )

2- Şarkı ve Türküler / Bağdat,1953  ( شارقي و توركيلر )

3- Horyat ve Manaları- Horyat ve Kerkük Türküleri / üç cilt,  1. Cilt ve birinci baskı Bağdat 1955, 2.cilt Kerkük 1956 , 3 cilt Kerkük 1957. 2. Baskı / Bağdat 1970, 3. Baskı İstanbul 1975  ( Horyat : Bir türkü veya ağıt makamıdır)  خوريات واغاني كركوك

4- Kerkük Havaları  / 1. Baskı Bağdat 1961, 2. Baskı 1980 İstanbul, 3. Baskı 1981-1991   (  الكركوكية  الانفام )

5- Eski Kerkük Sözleri / Bağdat 1962  (  اسكيلر سوزي  كركوك (

6- Kerkük Şairleri / 12 cilt , 1.cilt Bağdat 1963- 13.cilt Kerkük 2006  ( كركوك شعراء )

7- Halk Destanı / 1. Baskı Bağdat 1964, 2. Baskı Tahran 1967, 3. Baskı Türkiye 1971, 4 baskı Bakü 1971. Bu eser Fransızca’ya  Bayan Somar tarafından çevrilmiştir.   İsviçre 2001  (  ارازي و قنبر الملحة الشعبية )

8- Irak Türkmenleri Arasında Yağmur Duası 1976   ( تركمنلري اراسندي ياغمور  دعاسي  عراق )

9- Kerkük Matbuaat Tarihi / 2. Cilt Kerkük 2001 ( ilk ciltte kapsamlı bir şekilde Irak’taki yazılı tüm eserlerden söz ediliyor ki bu eserin basılması Osmanlı Valisi Mithat Paşa tarafından desteklenmiştir. Bu eser, Osmanlı dönemi basılan kitapları da kapsamakta olup, basılan eserlerin tek tek  baskı nedenlerini de ela alıyor.  (  مطبوعات تاريخيكركوك  )

10- Erbil Şairleri / 1.cilt Kerkük 2004, 2. Cilt Kerkük 2004, 3. Cilt Kerkük 2005         ( شاعرلري  اربيل )

11- Kerkük’teki Binaların Tarihi  ( عمارات وتأسيسلرن تاريخلري كركوكده  )

12- Kerküklü Şey Rıda ve Türkçe Şiirleri /  bu eser Şey Rıda Talabani kasidelerini içeriyor.

( التركية لشيخ رضا القصائد )

Ayrıca Irak Türkmen Tiyatrosu başlangıcında sahne metinleri yazdı.  Hz. Ömer ve Dul Kadın konulu tiyatro sahnesi metnini hazırladı. (Bu sahne Arapça’ya da çevrilmiştir.) Kerkük Vakfı tarafından İstanbul’da  basılan Kardeşlik Dergisi de seksen yaşına istinaden özel bir sayı çıkardı. Yine Kerkük aydınları üstat Ata’yı konu eden bir eser baskıya aldılar. ( Ata Terzibaşı  Hayatı ve Eserleri )  yine Somer dergisi kendisiyle ilgili özel bir sayı çıkardı.